'Als liefde verstandig is, kan ze ook de middelen vinden om te handelen overeenkomstig een vooruitziende en rechtvaardige economie.' Met die zin van paus Benedictus (uit 'Caritas in Veritate') vatte bankier en theoloog Eric Holterhues zowel het dilemma als de hoop samen van het jaarsymposium van 2017, op 25 november in Utrecht. Een verslag.
Tien jaar na het begin van de kredietcrisis in 2007 ging het jaarlijkse symposium van Adelbertvereniging, Stichting Thomas More en Thijmgenootschap – opnieuw in het fraaie Academiegebouw in Utrecht – over geld.
Nout Wellink, oud president van de Nederlandsche Bank, opende het symposium. Hij vertelde op ontspannen wijze dat men bij de crisis bij de financiële instellingen in 2007 en 2008 geen idee heeft gehad van de totale risico's, vanwege de complexiteit van bankenorganisaties. 'Nog steeds hebben veel grote banken hun risicoprofiel onvoldoende op orde', zei hij.
Wellink zei dat de aandacht vaak naar de bonuscultuur uitgaat, maar dat er veel meer en ergere prikkels in het systeem waren en zijn, die het kortetermijnbelang dienen. Andere problemen, zoals met de credit default swaps, ontstonden niet zozeer door de kwaliteit van het financiële product, maar doordat de handel erin veel te snel groeide.
Wellink beschreef hoe de hele sector in zekere zin blind was. 'Soms voelde ik aan mijn water: hier zit iets niet goed. Als we dan in gesprek gingen met banken, dan lieten zij zien dat hun knapste koppen eraan werkten. Iedereen vond het geweldig, hoe de financiële sector zich ontwikkelde. In zo'n omgeving is het moeilijk om als toezichthouder in te grijpen.'
De oud-president van de Nederlandse Bank, sinds oktober 2012 toezichthouder in het bestuur van de Chinese Staatsbank Bank of China, hekelde het feit dat de balansen van de Europese banken na 2008 niet zijn schoongemaakt. 'Dat hebben we niet goed gedaan', zei hij.
Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en voorzitter van de stichting Privacy by Design, hield een college over computerveiligheid en privacy in de financiële sector. Hij maakte aanstekelijk duidelijk dat het beroep van bankrover aan het uitsterven is – tenminste, in de fysieke wereld. In de digitale wereld bloeit dit ambacht volop.
Volgens Jacobs werd de Eerste Wereldoorlog gedomineerd door scheikundigen – vanwege de gifgassen – en de tweede door natuurkundigen – vanwege de atoombom als ultieme wapen. De Derde Wereldoorlog zal, als die gevoerd wordt, bepaald worden door computerdeskundigen, vanwege de verregaande invloed van digitale netwerken op het hele leven.
Jacobs ging daarnaast in op PSD2, het nieuwe betaalsysteem dat vanaf januari 2018 in werking treedt, en dat volgens hem 'een strategische blunder' is. Hij schreef daar eerder dit artikel over.
De powerpoint van het verhaal van Jacobs is hier te lezen.
Slotspreker was Eric Holterhues, jarenlang bankier bij Triodos Bank en sinds dit jaar directeur van Oikocredit Nederland, een ideële financieringsorganisatie van met name microkredieten en coöperaties in ontwikkelingslanden.
Holterhues beweegt zich even soepel in de financiële terminologie als in die van het morele debat, waarbij hij zich laat gezeggen door Bijbelse beelden of redeneringen van de pausen Franciscus en Benedictus XVI:
'Tegengestelde grootheden – risico en rendement – dienen dus door financiële instellingen bij elkaar gehouden te worden. Dit maakt het werken voor deze – dienende! – sector spannend en uitdagend. Of in de beroemde parabel over de talenten: Jezus roept ons op om risico te nemen, want zonder risico geen groei, en het koninkrijk Gods is immers een mosterdzaadje dat groeit.'
In de praktijk laten mensen zich echter toch vaak leiden door hun consument-zijn, signaleerde Eric Holterhues. Een samenvatting van zijn lezing verscheen in het Nederlands Dagblad. De hele lezing is hier te lezen.